واکاوی نظری و تجربی آموزش تفکر انتقادی و تأثیر آن بر کیفیت یادگیری عمیق در سطوح مختلف تحصیلی
کلمات کلیدی:
تفکر انتقادی, یادگیری عمیق, طراحی آموزشی, آموزش فعال, کیفیت یادگیریچکیده
هدف این پژوهش واکاوی نظاممند مبانی نظری و شواهد تجربی مرتبط با آموزش تفکر انتقادی و تبیین نقش آن در ارتقای کیفیت یادگیری عمیق در سطوح مختلف تحصیلی است. این پژوهش از نوع مروری کیفی با رویکرد تحلیلی–تفسیری است که بر اساس مرور نظاممند ادبیات علمی انجام شد. پس از جستوجو در پایگاههای معتبر علمی و غربالگری منابع بر اساس معیارهای ورود و خروج، 15 مقاله واجد شرایط بهصورت هدفمند انتخاب گردید. تحلیل دادهها با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و طی مراحل کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد. مدیریت دادهها و سازماندهی کدها با نرمافزار NVivo نسخه 14 صورت گرفت و فرآیند تحلیل تا دستیابی به اشباع نظری ادامه یافت. نتایج نشان داد که آموزش تفکر انتقادی از طریق تقویت خودنظمدهی شناختی، آگاهی فراشناختی، پردازش اطلاعات پیشرفته، حل مسئله پیچیده و استدلال منطقی موجب ارتقای درگیری شناختی، تعمیق فهم مفهومی، افزایش انتقال یادگیری و بهبود خودکارآمدی و عملکرد تحصیلی فراگیران میشود. همچنین طراحی آموزشی مبتنی بر روشهای تدریس فعال، محیطهای یادگیری تعاملی، ارزشیابی تکوینی و نقش تسهیلگرانه معلم، اثربخشی این فرایند را بهطور معناداری افزایش میدهد. آموزش تفکر انتقادی یکی از ارکان بنیادین تحقق یادگیری عمیق و پایدار در نظامهای آموزشی است و نهادینهسازی آن در برنامههای درسی و سیاستهای آموزشی میتواند کیفیت یادگیری و آمادگی فراگیران برای مواجهه با چالشهای پیچیده آینده را بهطور چشمگیری ارتقا دهد.
دانلودها
مراجع
Abrami, P. C., Bernard, R. M., Borokhovski, E., Waddington, D. I., Wade, C. A., & Persson, T. (2015). Strategies for teaching students to think critically: A meta-analysis. Review of Educational Research, 85(2), 275–314.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: Freeman.
Biggs, J., & Tang, C. (2011). Teaching for quality learning at university (4th ed.). McGraw-Hill.
Black, P., & Wiliam, D. (2009). Developing the theory of formative assessment. Educational Assessment, Evaluation and Accountability, 21(1), 5–31.
Bransford, J. D., Brown, A. L., & Cocking, R. R. (2000). How people learn: Brain, mind, experience, and school. National Academy Press.
Darling-Hammond, L. (2006). Powerful teacher education. Jossey-Bass.
Deal, T. E., & Peterson, K. D. (1999). Shaping school culture. Jossey-Bass.
Ennis, R. H. (2011). The nature of critical thinking. Educational Philosophy and Theory, 43(8), 1–8.
Entwistle, N., & Ramsden, P. (1983). Understanding student learning. Croom Helm.
Facione, P. A. (2015). Critical thinking: What it is and why it counts. Insight Assessment.
Fisher, A., & Scriven, M. (1997). Critical thinking: Its definition and assessment. Edgepress.
Halpern, D. F. (2014). Thought and knowledge (5th ed.). Psychology Press.
Hattie, J. (2009). Visible learning. Routledge.
Herrington, J., & Oliver, R. (2000). An instructional design framework for authentic learning environments. Educational Technology Research and Development, 48(3), 23–48.
Hill, N. E., & Tyson, D. F. (2009). Parental involvement in middle school. Developmental Psychology, 45(3), 740–763.
Kuh, G. D. (2008). High-impact educational practices. AAC&U.
OECD. (2018). The future of education and skills: Education 2030. OECD Publishing.
Pascarella, E. T., & Terenzini, P. T. (2005). How college affects students (Vol. 2). Jossey-Bass.
Paul, R., & Elder, L. (2014). Critical thinking: Tools for taking charge of your learning and your life. Pearson.
Perkins, D. N., & Salomon, G. (1992). Transfer of learning. International Encyclopedia of Education.
Petticrew, M., & Roberts, H. (2006). Systematic reviews in the social sciences. Blackwell.
Prince, M. (2004). Does active learning work? Journal of Engineering Education, 93(3), 223–231.
Savery, J. R. (2006). Overview of problem-based learning. Interdisciplinary Journal of Problem-Based Learning, 1(1), 9–20.
